नुकताच महाराष्ट्र बोर्डाचा म्हणजेच इयत्ता 10 वी चा निकाल लागला. आज आपण इयत्ता 10 वी नंतर कोणत्या क्षेत्रात आपलयाय करियर करता येते ते बघू.
दहावीच्या परीक्षेनंतर विद्यार्थ्यांच्या करिअरच्या प्रवासाची सुरुवात होते. हे टप्पे महत्त्वाचे असतात कारण ते विद्यार्थ्यांच्या भविष्यातील दिशा ठरवतात. भारतात, दहावी नंतर अनेक करिअरच्या संधी उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे विद्यार्थी आपल्या आवडीप्रमाणे आणि क्षमतेप्रमाणे योग्य मार्ग निवडू शकतात.
१. विज्ञान (Science)
विज्ञान क्षेत्र हे दहावी नंतरच्या सर्वात लोकप्रिय पर्यायांपैकी एक आहे. विज्ञान शाखेमध्ये मुख्यतः दोन उपशाखा आहेत:
i. PCM (Physics, Chemistry, Mathematics)
PCM घेतल्यास विद्यार्थी अभियांत्रिकी (Engineering), स्थापत्य अभियांत्रिकी (Architecture), आणि विविध संशोधन क्षेत्रात करिअर करू शकतात. IIT, NIT सारख्या प्रतिष्ठित संस्थांमध्ये प्रवेशासाठी JEE (Joint Entrance Examination) हे मुख्य प्रवेश परीक्षा असते.
ii. PCB (Physics, Chemistry, Biology)
PCB निवडल्यास विद्यार्थी वैद्यकीय (Medical) क्षेत्रात प्रवेश करू शकतात. डॉक्टर (MBBS), दंतचिकित्सक (BDS), आयुर्वेद (BAMS), होमिओपॅथी (BHMS), आणि फार्मसी (Pharmacy) यासारख्या अनेक कोर्सेससाठी प्रवेश घेता येतो. यासाठी NEET (National Eligibility cum Entrance Test) ही मुख्य प्रवेश परीक्षा असते.
२. वाणिज्य (Commerce)
वाणिज्य शाखा घेणारे विद्यार्थी वित्त, बँकिंग, लेखापरीक्षण (Accounting), आणि व्यवस्थापन (Management) क्षेत्रात करिअर करू शकतात. वाणिज्य शाखेमध्ये खालील उपशाखा उपलब्ध आहेत:
i. अकाउंटन्सी (Accountancy)
अकाउंटन्सीमध्ये इंटिग्रेटेड प्रोफेशनल कॉम्पिटन्सी कोर्स (IPCC) पूर्ण करून चार्टर्ड अकाउंटंट (CA) होण्याची संधी मिळते.
ii. बिझनेस स्टडीज (Business Studies)
बिझनेस स्टडीज मधून बीबीए (BBA), एमबीए (MBA) सारखे अभ्यासक्रम करता येतात ज्यामुळे व्यवस्थापन क्षेत्रात करिअर करण्याची संधी मिळते.
३. कला (Arts)
कला शाखा निवडणारे विद्यार्थी समाजशास्त्र (Sociology), मानसशास्त्र (Psychology), पत्रकारिता (Journalism), भाषा अध्ययन (Language Studies), आणि इतर अनेक क्षेत्रात करिअर करू शकतात. कला शाखेमध्ये खालील उपशाखा उपलब्ध आहेत:
i. समाजशास्त्र (Sociology)
समाजशास्त्रात एमए (MA), पीएचडी (PhD) करुन समाजविज्ञानाच्या क्षेत्रात संशोधन आणि शिक्षणात करिअर करता येते.
ii. पत्रकारिता (Journalism)
पत्रकारितेमध्ये डिग्री पूर्ण करून माध्यम क्षेत्रात करिअर करू शकता. यासाठी बीजेएमसी (BJMC) सारखे अभ्यासक्रम आहेत.
४. व्यावसायिक कोर्सेस (Vocational Courses)
दहावी नंतर अनेक व्यावसायिक कोर्सेस आहेत जे थोड्या कालावधीचे असतात आणि त्यानंतर लगेच नोकरी मिळवण्याची संधी मिळते. हे कोर्सेस मुख्यतः खालीलप्रमाणे असतात:
i. ITI (Industrial Training Institute)
ITI मध्ये विविध तांत्रिक कोर्सेस शिकवले जातात ज्यामुळे विद्युत, यांत्रिकी, वेल्डिंग इत्यादी क्षेत्रात तात्काळ नोकरी मिळवता येते.
ii. पॉलिटेक्निक (Polytechnic)
पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस हे अभियांत्रिकी आणि तांत्रिक क्षेत्रात नोकरीसाठी उत्तम पर्याय आहेत. यानंतर BE/B.Tech मध्ये थेट प्रवेश घेता येतो.
५. उद्योजकता (Entrepreneurship)
जर तुमच्याकडे काही खास कौशल्ये आहेत आणि तुम्हाला स्वत:चा व्यवसाय सुरु करण्याची इच्छा आहे, तर उद्योजकता हे एक उत्तम क्षेत्र आहे. यासाठी विविध सरकारी योजनांचा आणि इन्क्युबेशन सेंटरचा फायदा घेता येतो.
दहावी नंतर पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस
दहावी नंतरच्या शैक्षणिक पर्यायांमध्ये पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस हे एक महत्त्वाचे आणि लोकप्रिय क्षेत्र आहे. हे कोर्सेस विशेषतः तांत्रिक आणि व्यावसायिक कौशल्यांच्या विकासासाठी डिझाइन केलेले असतात. पॉलिटेक्निक कोर्सेस पूर्ण केल्यावर विद्यार्थी तांत्रिक क्षेत्रात चांगल्या नोकऱ्यांसाठी पात्र होतात किंवा पुढील उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश घेऊ शकतात.
पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्स म्हणजे काय?
पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस हे तीन वर्षांचे व्यावसायिक शिक्षण कार्यक्रम असतात. हे कोर्सेस विविध तांत्रिक शाखांमध्ये दिले जातात, जसे की अभियांत्रिकी (Engineering), संगणक विज्ञान (Computer Science), इलेक्ट्रॉनिक्स (Electronics), मेकॅनिकल (Mechanical), सिव्हिल (Civil), आणि इतर अनेक क्षेत्रे.
पॉलिटेक्निक कोर्सेसचे फायदे
- व्यावहारिक कौशल्ये: पॉलिटेक्निक कोर्सेस मध्ये विद्यार्थ्यांना तांत्रिक कौशल्ये आणि व्यावहारिक ज्ञान मिळते, ज्यामुळे त्यांना उद्योग क्षेत्रात तात्काळ नोकरी मिळवता येते.
- कमी कालावधी: हे कोर्सेस फक्त तीन वर्षांचे असतात, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना लवकर करिअर सुरू करण्याची संधी मिळते.
- नोकरीच्या संधी: पॉलिटेक्निक डिप्लोमा पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थ्यांना विविध तांत्रिक आणि औद्योगिक क्षेत्रात नोकरीच्या संधी मिळतात. जसे की, तंत्रज्ञ (Technician), सुपरवायझर (Supervisor), आणि तांत्रिक सहाय्यक (Technical Assistant).
- उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश: पॉलिटेक्निक डिप्लोमा पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थी थेट द्वितीय वर्षात इंजिनियरिंग डिग्री कोर्सेसमध्ये प्रवेश घेऊ शकतात, ज्याला लेटरल एंट्री म्हणतात.
पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेसच्या प्रमुख शाखा
- मेकॅनिकल इंजिनियरिंग (Mechanical Engineering):
- हे क्षेत्र यांत्रिकी उपकरणे, यंत्रणा, आणि त्यांचे डिझाइन व विकास यावर आधारित असते.
- उद्योग क्षेत्रात, मेकॅनिकल इंजिनियरची मागणी जास्त असते.
- सिव्हिल इंजिनियरिंग (Civil Engineering):
- सिव्हिल इंजिनियरिंगमध्ये रस्ते, पूल, इमारती, आणि धरणे यांचे डिझाइन, बांधकाम, आणि देखभाल शिकवले जाते.
- बांधकाम क्षेत्रात सिव्हिल इंजिनियरला विविध संधी मिळतात.
- इलेक्ट्रिकल इंजिनियरिंग (Electrical Engineering):
- विद्युत उपकरणे, विद्युत सर्किट्स, आणि पॉवर सिस्टम्स यांचा अभ्यास केला जातो.
- उत्पादन आणि ऊर्जा वितरण क्षेत्रात याची मागणी आहे.
- इलेक्ट्रॉनिक्स आणि टेलिकम्युनिकेशन इंजिनियरिंग (Electronics and Telecommunication Engineering):
- इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, संप्रेषण प्रणाली, आणि सर्किट्स यांचा अभ्यास केला जातो.
- टेलिकम्युनिकेशन आणि IT क्षेत्रात संधी उपलब्ध आहेत.
- कंप्यूटर सायन्स इंजिनियरिंग (Computer Science Engineering):
- संगणक हार्डवेअर, सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट, आणि नेटवर्किंग यांचा अभ्यास केला जातो.
- IT आणि सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट क्षेत्रात नोकरीच्या संधी प्रचुर प्रमाणात आहेत.
प्रवेश प्रक्रिया
पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेसमध्ये प्रवेश घेण्यासाठी खालील प्रक्रिया पार पाडावी लागते:
- प्रवेश परीक्षा: अनेक राज्ये पॉलिटेक्निक प्रवेश परीक्षेचे आयोजन करतात. विद्यार्थी या परीक्षेत यशस्वी झाल्यास त्यांना पॉलिटेक्निक संस्थांमध्ये प्रवेश मिळतो.
- मार्क्सच्या आधारे प्रवेश: काही राज्यांमध्ये दहावीच्या गुणांच्या आधारे थेट प्रवेश दिला जातो.
निष्कर्ष
दहावी नंतर पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस हे एक उत्कृष्ट पर्याय आहे ज्यामुळे विद्यार्थी तांत्रिक क्षेत्रात करिअर करू शकतात. या कोर्सेसमुळे विद्यार्थ्यांना तांत्रिक ज्ञान आणि व्यावहारिक कौशल्ये मिळतात, ज्यामुळे ते नोकरीसाठी तयार होतात किंवा उच्च शिक्षणासाठी पात्र होतात. योग्य मार्गदर्शन आणि माहितीच्या आधारे विद्यार्थ्यांना पॉलिटेक्निक कोर्सेस निवडणे फायदेशीर ठरू शकते.
– श्रीम. शीतल लक्ष्मण सांगळे ( व्याख्याता, इलेक्ट्रिकल डिपार्टमेंट के. के. वाघ पॉलीटेक्निक)
