🪔 दीप अमावास्या: अंधश्रद्धा नव्हे, आरोग्यदायी परंपरेचा सण!
दीप अमावास्या — काहींना ही ‘गटारी’ म्हणून ओळखली जाते, पण वास्तवात हा सण विज्ञान, पर्यावरण व आरोग्यदृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा आहे. ‘गटर’ (Gutter) शब्दाचा वापर करून या सणाची कुचेष्टा करणाऱ्या प्रवृत्तीना विरोध करत, चला जाणून घेऊया यामागील खरे वैज्ञानिक आणि धार्मिक महत्त्व.
📜 ‘गताहारी अमावास्या’ – नावातच अर्थ
‘गताहारी’ म्हणजे मागील आहार टाळणे व नव्या आहारशैलीकडे वळणे. जसे ‘शाकाहारी’, तसेच ‘गताहारी’. या दिवशी शाकाहारी आहाराकडे वळण्याचा संकेत दिला जातो. गटारी नव्हे, ही गताहारी अमावास्या आहे!
🔬 दीप अमावास्या आणि विज्ञान
सहस्रो वर्षांपासून आपल्या सणांमागे वैज्ञानिक कारणं आहेत. दीप अमावास्येपासून मांसाहार टाळण्याची प्रथा केवळ धार्मिक नव्हे, तर वैज्ञानिकदृष्ट्याही अत्यंत उपयुक्त आहे: सहस्रो वर्षांची परंपरा असलेल्या आपल्या धर्मात याच्या मागचे विज्ञानही सामावलेले आहेच. पूर्वी या दिवशी मांसाहार करून गौरींच्या जेवणापर्यंत मांसाहार बंद ठेवला जात असे. प्राण्यांच्या शरिरातून जगभर पसरलेला कोरोना लाखोंचे प्राण घेत सुटला आहे. किमान या पावसाळी दिवसांमध्ये मांसाहार बंद ठेवण्याची तीव्र आवश्यकता आणि आपली प्रथा आपल्या पूर्वजांनी किती दूरदर्शीपणे योजली आहे, हे यातून प्रकर्षाने अधोरेखित होत आहे.
- पावसाळी वातावरणात मांस पचत नाही – त्यामुळे अपचन आणि आजार संभवतात.
- प्रजनन काळात प्राणीसंवर्धन महत्त्वाचे – निसर्गचक्र सांभाळण्याचा पर्यावरणपूरक विचार.
- प्राण्यांमध्ये रोगजंतूंचा धोका वाढतो – जंतू संसर्ग रोखण्यासाठी मांसाहार टाळावा.
- संसर्गजन्य आजारांपासून बचाव – कोविडसारख्या साथीचे उदाहरण आपल्या समोर आहे.
१. ओलसर पावसाळी वातावरणात मांसाहार नीट पचत नाही.
२. बहुतेक प्राण्यांचा हा काळ म्हणजे प्रजननाचा काळ असतो. याच काळात प्राण्यांची हत्या केली, तर नवीन प्राणी जन्मालाच येणार नाहीत. मग वर्षभर खायला प्राणी मिळणार कुठून ? याचा सार्‍या निसर्गचक्रावरच विपरीत परिणाम होतो. त्यामुळे कोळी बांधव या काळात मासेमारी करत नाहीत आणि शासकीय पातळीवरूनही मासेमारीवर बंदी घालण्यात येते.
३. या दिवसांत बाहेरच्या दमट वातावरणामुळे प्राण्यांच्या शरिराच्या आत आणि त्वचेवर अनेक घातक जीवजंतू असण्याची शक्यता असते. मांसाहारी पदार्थ शिजवतांना त्यांचा पूर्ण नाश न झाल्यास त्याचाही खाणार्‍याला त्रास होऊ शकतो. मांस किंवा मासे नीट न ठेवल्यास वातावरणातील ओलावा आणि हवेतील वाढलेले जंतू यांमुळे त्यांच्या कुजण्याची प्रक्रिया अधिक वेगाने होते.
४. आज विविध लसी, अत्यंत परिणामकारक प्रतिजैविके आणि औषधे उपलब्ध असूनही विविध संसर्गांना आवर घालणे कठीण झाले आहे. अनेक घातक रोगांच्या जीवघेण्या साथी या प्राण्यांच्या शरिरावर वाढणार्‍या जंतूंमुळे पसरतात; म्हणून या दिवसांत मांसाहार टाळल्यास जंतू संसर्गाचा धोका न्यून होतो.
🥦 शाकाहाराचे फायदे
दीप अमावास्येपासून शाकाहाराचे महत्त्वही प्रकर्षाने समोर येते:
- पचनास मदत करणारे आणि पोषक भाज्यांचे सेवन याच काळात होते
- कंदमुळे व पारंपरिक उपवासाचे पदार्थ शरीरासाठी लाभदायक
- पचनसंस्थेवरचा मांसाहाराचा ताण कमी होतो
- शरीराला दुर्मिळ खनिजे व पोषकतत्वांची मिळकत होते
🙏 आपल्या सणांची विडंबना नको
हिंदू धर्मातील प्रत्येक सणामागे विज्ञान आणि अध्यात्म आहे. दीप अमावास्येसारख्या सणांची कुप्रसिद्धी न करता, त्यांच्या खऱ्या मूल्यांवर प्रकाश टाकणं ही आपली जबाबदारी आहे.
आज लाखो कुटुंबांमध्ये हा सण दीपपूजन करून श्रद्धेने साजरा होतो. त्यामुळे, श्रद्धा आणि शास्त्र यांचा योग्य संगम असलेला श्रावण मास नक्की पाळा!
सूचना: हा लेख सामाजिक संकेतस्थळांवरून साभार घेतलेला असून, त्यामध्ये दिलेली माहिती वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक दृष्टीकोनातून मांडण्यात आली आहे.
