जागतिक पर्यावरण दिन २०२५: निसर्गसंवर्धनाची जागृती आणि जबाबदारी

५ जून – जागतिक पर्यावरण दिन २०२५: आपल्या ग्रहासाठी कृतीची वेळ

जगभरात दरवर्षी ५ जून रोजी जागतिक पर्यावरण दिन (World Environment Day) साजरा केला जातो. १९७२ मध्ये संयुक्त राष्ट्रांनी सुरू केलेला हा उपक्रम आज जगातील सर्वात मोठा पर्यावरण चळवळींपैकी एक आहे. या दिवसाचे उद्दिष्ट म्हणजे नागरिकांमध्ये पर्यावरण संव kiर्धनाची जाणीव निर्माण करणे, हवामान बदलाचे परिणाम समजावून सांगणे, आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी पर्यावरण सुरक्षित ठेवण्यासाठी उपाययोजना करणे.

२०२५ ची थीम: “Our Land. Our Future. We are #GenerationRestoration”

या वर्षीची अधिकृत थीम आहे – “आपली जमीन, आपले भविष्य”. या थीमद्वारे मातीच्या दर्जाविषयी, शेतीसंबंधी समस्यांबद्दल, वाळवंटीकरण आणि हवामान बदलाचा परिणाम यावर जागरूकता वाढवण्यावर भर दिला जातो. ‘Generation Restoration’ म्हणजेच आपण सर्व एकत्र येऊन निसर्ग पुन्हा पुनर्जीवित करू शकतो, हे या मोहिमेचा मूल संदेश आहे.

पर्यावरणीय समस्यांची सखोल माहिती

आज जग पर्यावरणीय संकटाच्या उंबरठ्यावर उभं आहे. जंगलतोड, प्रदूषण, वाढती लोकसंख्या, औद्योगिकीकरण, प्लास्टिकचा अतिवापर, आणि जीवाश्म इंधनांवरचा अवलंब हे काही प्रमुख कारणे आहेत. यामुळे हवामान बदल, समुद्रसपाटी वाढ, दुष्काळ, पूर आणि जैवविविधतेचा ऱ्हास होत आहे.

भारतासारख्या विकसनशील देशांत ही संकटे अधिक तीव्रतेने जाणवत आहेत. वाढती शहरे, नष्ट होणारी शेतजमीन, पाण्याची टंचाई ही भविष्यातील गंभीर आव्हाने ठरू शकतात.

आपण काय करू शकतो?

पर्यावरण रक्षणासाठी सरकार, संस्था आणि सामान्य नागरिक यांनी एकत्र येणे आवश्यक आहे. खालील उपाययोजना व्यक्तिगत आणि सामाजिक पातळीवर करता येऊ शकतात:

1. वृक्षारोपण करा – प्रत्येक व्यक्तीने दरवर्षी किमान एक तरी झाड लावणे.


2. प्लास्टिकचा वापर टाळा – पुनर्वापर करण्यायोग्य वस्तूंना प्राधान्य द्या.


3. ऊर्जा वाचवा – विजेचा योग्य वापर, LED बल्ब्स, सौरऊर्जेचा वापर.


4. पाणी बचतीचे उपाय – टपक सिंचन, पावसाचं पाणी साठवणे.


5. वाहतुकीत सुधारणा – सायकलचा वापर, सार्वजनिक वाहतूक, कारपूलिंग.


6. कचरा व्यवस्थापन – कचर्‍याचे वर्गीकरण, कंपोस्टिंग.

शालेय आणि सामाजिक उपक्रम

जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने शाळा, महाविद्यालये, सरकारी आणि खासगी संस्था विविध उपक्रम राबवतात. यात पर्यावरण रॅली, निबंध स्पर्धा, चित्रकला स्पर्धा, झाडे लावणे, स्वच्छता मोहिमा अशा कार्यक्रमांचा समावेश असतो. या कार्यक्रमांमुळे विद्यार्थ्यांमध्ये आणि नागरिकांमध्ये पर्यावरण संवेदनशीलता निर्माण होते.

भारत सरकार आणि जागतिक पुढाकार

भारत सरकार ‘लाइफ मिशन’ (Lifestyle for Environment) सारख्या उपक्रमांतून पर्यावरणपूरक जीवनशैलीला प्रोत्साहन देत आहे. UNEP (United Nations Environment Programme) ही संस्था दरवर्षी वेगवेगळ्या देशांमध्ये पर्यावरण दिनाचे आयोजन करते. २०२५ मध्ये जागतिक यजमान देश म्हणून सऊदी अरेबियाची निवड करण्यात आली आहे.

जागतिक पर्यावरण दिन ही केवळ एक औपचारिकता नसून, ती आपल्या जीवनशैलीत सकारात्मक बदल घडवून आणण्याची प्रेरणा असावी. निसर्ग ही आपली संपत्ती आहे आणि तिचं संरक्षण करणं हे प्रत्येकाचं कर्तव्य आहे. आपण एकत्रितपणे छोटे छोटे बदल केल्यास, भविष्यातील मोठ्या संकटांना टाळू शकतो.

आपण आजपासूनच सुरुवात करूया – कारण “आपला ग्रह, आपली जबाबदारी!“


—

जर तुम्हाला हे लेखन उपयोगी वाटले असेल, तर तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करा आणि पर्यावरण पूरक सवयी अंगीकारा.